ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΗ ΓΡΑΦΗ ΕΚΘΕΣΗΣ

Αρκετα συχνά οι μαθητες "χανονται"στην αναζήτηση στοιχείων για τη συνταξη μίας έκθεσης και πελεγοδρομούν σε μία πληθωρα πληροφοριών, τις οποίες, δυστυχώς καλούνται να αποστηθίσουν.

    για την απλούστευση και την καλύτερη εμπέδωση του γνωστικού υλικού προτείνουμε την ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΑΙΤΙΩΝ / ΣΥΝΕΠΕΙΩΝ / ΛΥΣΕΩΝ ΣΕ ΔΥΟ ΑΞΟΝΕΣ :  

ΑΤΟΜΟ  ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Ο μαθητής θα αναζητήσει υλικό για την απόδοση ευθυνών, συνεπειών αλλά και θα προτέινει λύσεις μέσα από συγκεκριμένους αξονες, όπως παρατίθενται παρακάτω.

εξάλλου, η αναγνωριση της υπόστασης του ΑΤΟΜΟΥ  όσο και ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ  μπορούν αναμφισβήτητα να χρησιμοποιηθούν ως αίτια και συνέπειες μιας ήδη διαμορφωμένης καταστασης.

 ΑΤΟΜΟ

ΑΙΤΙΑ  -  ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ   ΤΟΜΕΑΣ

(Αξιολόγηση των επιδράσεων της έννοιας στη σωματική διάπλαση και στην ικανοποίηση βασικών βιολογικών αναγκών και στην πρόκληση βιολογικής ευεξίας ή εκφυλισμού)

Ικανοποίηση των βιολογικών αναγκών αλλά και η επίδραση των διαφόρων παραγόντων στη σωματική υγεία του ανθρώπου

ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΣ  ΤΟΜΕΑΣ

( Εξετάζουμε την επίδραση της έννοιας στην καλλιέργεια και ανάδειξη συναισθημάτων - κατώτερων ή ανώτερων - τη λειτουργία της στην ευαισθητοποίηση και εξανθρωπισμό του ατόμου και γενικότερα την οριοθέτηση της έννοιας στην ποιοτική στάθμη των ψυχικών συναισθημάτων)

Δημιουργία ψυχονευρωτικών καταστάσεων, αίσθηση ανασφάλειας και άγχους, αλλοίωση του ψυχικού κόσμου, συναισθηματική διάσταση, διέγερση ή ατονία συναισθημάτων (χαρά, λύπη, αισιοδοξία, προσδοκία, απογοήτευση...)

ΗΘΙΚΟΣ  ΤΟΜΕΑΣ

(Με τρόπο επηρεάζεται η ηθικοποίηση και η ενίσχυση των ηθικών αντιστάσεων του ανθρώπου και κατά πόσο επηρεάζεται η ηθική συνείδηση του ατόμου)

Φαινόμενα ανηθικότητας, διαφθοράς, ακολασίας, υποκατάσταση της ανθρωπιάς από στυγνό κυνισμό και αδιαφορία, αδράνεια ιδανικών και κρίση αξιών και αρετών, κοινωνική δυσπραξία στην αξιοκρατική αντιμετώπιση των πολιτών, αμοραλισμός, πεσσιμισμός, μηδενισμός, απανθρωποποίηση, διάβρωση ανθρώπινης προσωπικότητας και αξιοπρέπειας

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ  ΤΟΜΕΑΣ

(Επίδραση της έννοιας στην πνευματική συγκρότηση και πληρότητα του ατόμου, στη διεύρυνση του πνευματικού ορίζοντα, στην αφύπνιση των αντιληπτικών και κριτικών του ικανοτήτων, στην εξύψωση της  νοητικής καλλιέργειας)

Πνευματική μονομέρεια, κίνδυνος αποπροσανατολισμού, πνευματική νωθρότητα και αδιαφορία, μονοδιάστατη ανάπτυξη του ατόμου με παράλληλη αδιαφορία για εσωτερική καλλιέργεια, έλλειψη πνευματικών αναζητήσεων (ð ναρκωτικά, πνευματικές αναζητήσεις που οδηγούν σε καταστροφικές επιλογές), μαρασμός επιστημών, φιλοσοφίας, αισθητικής καλλιέργειας, Τέχνης

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ - ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ  ΤΟΜΕΑΣ

(  Η συμβολή του θέματος στην αφύπνιση της κοινωνικής και πολιτικής συνείδησης και ευαισθησίας του ανθρώπου - πολίτη,  στη διαμόρφωση της κοινωνικής του συμπεριφοράς και γενικότερα στην ένταξη του στην κοινωνία και στη συμβολή του ή όχι στην πρόοδο της ή στον αποπροσανατολισμό της )

Απανθρωποποίηση, κοινωνική παθογένεια (βία, εγκληματικότητα, μαζοποίηση, περιθωριοποίηση), διοικητική αρρυθμία, τυποποιημένη κοινωνική ζωή, χαλαρότητα διατομικών σχέσεων, αναρχία, καταστρατήγηση της έννομης τάξης, αδιαφορία για το κοινωνικό σύνολο και τα κοινά προβλήματα ð υποβάθμιση ποιότητας ζωής

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΣ   ΤΟΜΕΑΣ

(Κατά πόσο το θέμα συμβάλλει στην καλλιέργεια των έμφυτων δημιουργικών τάσεων του ανθρώπου, πόσο επηρεάζει την επιλογή επαγγέλματος και με ποιο τρόπο επιδρά στην ομαλή ένταξη του στο παραγωγικό σύστημα της κοινωνίας)

Αδυναμία του ανθρώπου να αποδώσει στο χώρο εργασίας του, να καλλιεργήσει τις δημιουργικές του ικανότητες και δεξιότητες, να νιώσει τη χαρά της δημιουργίας και την αίσθηση της πληρότητας που του παρέχει η εργασία, να συμβάλει στην οικονομική πρόοδο του ίδιου και της κοινωνίας, να νιώσει ενεργό και χρήσιμο μέλος, να αναπτύξει το αίσθημα  υπευθυνότητας και ευθύνης

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΙ   ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

Α.  ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ   ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

1.    Μαζοποιηση - Τυποποίηση , Ωφελιμισμος , Χρησιμοθηρία

2.    Αδιαφορία για τα κοινά

3.    Ατόνωση θεσμών, αξιών, ιδανικών

4.    Απανθρωποποίηση

5.    Βία, εγκληματικότητα  και   ο, τιδήποτε  αποτελεί   «καρκίνωμα» του  πολιτισμού

6.    Κατακερματισμός ανθρώπινων  σχέσεων

7.    Εξορθολογισμός της έννοιας του ανθρώπου και προσκόλληση του σε εφήμερες, υλικοκεντρικές απολαύσεις

8.    Ανισότητα, κοινωνικές διακρίσεις, καταστρατήγηση δικαιωμάτων, σύνθλιψη προσωπικότητας

9.    Δουλοπρέπεια, ασυνειδησία, παρασιτισμός, μισαλλοδοξία, εκμετάλλευση αδυνάτων, πνευματικός μαρασμός

10.Αδιαφορία για τα κοινά, πόλεμοι, διαφθορά, εξαθλίωση κατώτερων κοινωνικών ομάδων και λαών, εξειδίκευση ð πνευματική μονομέρεια.

11.o  αλλοτριωτικός και αποπροσανατολιστικός χαρακτήρας της ζωής, οι αξίες που προάγει

{εκμηδενισμός, υλικοκεντρισμός, κολακεία, ανισοτιμία, υλική ευδαιμονία}

12.διάβρωση της ανθρώπινης προσωπικότητας ð αλλοτρίωση, επικοινωνιακό αδιέξοδο, περιθωριοποίηση, επικράτηση ατομοκεντρισμού αντί του αλτρουισμού, υποβάθμιση συλλογικής δραστηριότητας

13.σύγχρονος - εξουθενωτικός ρυθμός ζωής  αποστασιοποιεί τον άνθρωπο από τις κοινωνικές διεργασίες και τον καθιστά πλέον απλό θεατή των δρώμενων

14.ελλιπής λειτουργία των φορέων κοινωνικοποίησης  και έλλειψη ανθρωποπλαστικής και ανθρωπιστικής παιδείας σε συνδυασμό με την έλλειψη καλλιέργειας εσωτερικής και κατάλληλης αγωγής

15.απομόνωση, μοναξιά ð αντικοινωνική  συμπεριφορά,  αδυναμία  ολοκλήρωσης.

16.μετατροπή του ατόμου σε παθιασμένο κυνηγό ιδανικών  ð οδηγείται σε χιμαιρικές αναζητήσεις

17.κυνικός αποδέκτης του ρεαλισμού ð εμπορευματοποίηση ανθρώπινης επικοινωνίας  και μετατροπή της σε αντικείμενο ανταλλαγής

18.κλίμα ανασφάλειας, χαλάρωσης, συμβατικότητας, επιφυλακτικότητας

19.νέκρωση επικοινωνιακής λειτουργίας ð προσβολή αξιών και ιδανικών,  πνεύμα  ωφελιμισμού και  χρησιμοθηρίας

20.κοινωνική συμπεριφορά που αποκλίνει από το μέσο υγιή  όρο  και εμφάνιση αντικοινωνικών εκδηλώσεων

21.τα άτομα ακολουθούν φυγόκεντρη διαδικασία

22.δοκιμασία της κοινωνικής συνοχής ð τα κοινωνικά  θεμέλια γίνονται ευάλωτα

ΣΤΟΙΧΕΙΑ   ΗΘΙΚΗΣ ΤΕΛΜΑΤΩΣΗΣ (μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως αίτια για τη γέννηση ενός προβλήματος ή ως αποτελέσματα - συνέπειες της δράσης του θέματος που αναλύουμε)

F  ΄Ελλειψη  επικοινωνίας, συνειδησιακός βιασμός προσωπικότητας, παραγκωνισμός αυτοέκφρασης  και  έλλειψη  πλουραλισμού απορριψη ανθρωποκεντρισμού,

F  αντιθέσεις του σύγχρονου πολιτισμού,  χλιδή # υποσιτισμός, φαυλότητα  και ασυνέπεια της ηθικής ζωής 

F  επιβολή ύλης  έναντι του πνεύματος , αποπροσωποποίηση, πεσσιμισμός , αμοραλισμός .

F  πολιτιστική ανισομέρεια  εξαιτίας της υλικής υπερτροφίας και της πνευματικής ατροφίας

ΛΥΣΕΙΣ

1.   ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ

ΘΕΤΙΚΑ		ΑΡΝΗΤΙΚΑ
Υπόληψη	Αγωνιστικότητα	Αναξιοπρέπεια	Απερισκεψία
Αξιοπρέπεια	Προνοητικότητα	Ανειλικρίνεια	Επιπολαιότητα
Ηθικότητα	Διαλλακτικότητα	Ανηθικότητα	Αυταρχικότητα
Προσήνεια	Σταθερότητα	Φαυλότητα	Συκοφαντία
Επιείκεια	Αυτοπεποίθηση	Υποταγή	Αδράνεια
Εχεμύθεια	Ρεαλιστικότητα	Νοσηρή φαντασία	Μνησικακία
Συνέπεια	Κοινωνικότητα	Παθητικότητα	Απαισιοδοξία
Δημιουργική δραστηριότητα		Δογματικότητα

            Μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε ως θετικά ή αρνητικά στοιχεία στη διαμόρφωση προσωπικότητας, αλλά και ως αίτια ή λύσεις

2.   ΑΞΙΕΣ  ΖΩΗΣ  ΚΑΙ   ΑΡΕΤΕΣ

            Τα   κοινωνικά φαινόμενα  και οι κοινωνικοί θεσμοί στην προσπάθεια τους να  βρούν ηθική και θεωρητική δικαίωση και υποστήριξη, εμπνέουν και ορίζουν ορισμένες αρχές, απόψεις [αξιες ζωής], που η παραδοχή τους από τα άτομα τις καθιερώνει ως αρετές και η αποδοχή τους σημασιολογεί την ένταξη των ανθρώπων στη ζωή .

            Ως αξίες και αρετές μπορούμε να σκιαγραφήσουμε :

·      αγάπη ζωής, χαράς κι ευτυχίας, σεβασμός ατομικής αξιοπρέπειας και ελευθερίας συνείδησης, αξιοκρατία, ατομική πρωτοβουλία, δικαιοσύνη

·      πατριωτισμός, διεθνισμός, ανθρωπισμός, ειρήνη

·      μόρφωση, πολυμέρεια

·      σεβασμός και αγάπη της ανθρώπινης δημιουργίας, ανθρώπινες σχέσεις κι επικοινωνία, ευγένεια, αλληλοσυνεργασία, αλληλεγγύη, αλτρουισμός, φιλαλληλία

·      σεβασμός της προσωπικότητας του άλλου, καθώς είναι ενεργό μέλος ενός ευρύτερου κοινωνικού συνόλου, συνεργασία, υπευθυνότητα, αξιοκρατία, δικαιοσύνη, ελευθερία, δημοκρατικό πολίτευμα, συμμετοχή στα κοινά

·      αγάπη εργασίας, αισιοδοξία, εργατικότητα, προγραμματισμός, αγωνιστικότητα 

·      ρεαλισμός, χρέος και συναίσθηση, φιλομάθεια, αυτοέλεγχος και κριτική

·      αντοχή, εξειδίκευση, ηρεμία, προοδευτικότητα, αντίληψη, ευρηματικότητα .

            Η αποδοχή των παραπάνω αξιών και αρετών οδηγεί στην πρόοδο και στην ευημερία της κοινωνίας και ειδικότερα στην ατομική επιτυχία, αφού ο άνθρωπος είναι αναπόσπαστο και πρωταρχικό μέλος του κοινωνικού συνόλου.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

            Ορισμένοι τρόποι συγγραφής επιλόγων που θα προτείνουμε είναι ενδεικτικοί και μπορούν να δώσουν τις κατευθύνσεις στο μαθητή, ώστε να αποκτήσει ευχέρεια στο γράψιμό τους.

            1. Ανακεφαλαίωση :

            Συνοψίζει σε αδρές γραμμές τις βασικές θέσεις που υποστηρίξαμε στην ανάλυση του θέματος. Χρειάζεται όμως προσοχή, ώστε να μην υποπέσουμε σε επαναλήψεις, αλλά και να περιλαμβάνονται όλα τα κύρια ερωτήματα της εκφώνησης.

            2. Δεοντολογικός :

            Ο συνηθέστερος επίλογος, αναφερόμαστε σ’ αυτό που πρέπει να γίνει, στις λύσεις, αν δεν έχουμε αναφερθεί παραπάνω.

Παράδειγμα :

            Η διάδοση των ναρκωτικών έχει πάρει εκρηκτικές διαστάσεις και ορισμένα κράτη θέσπισαν και νόμους ευνοϊκούς προς τη χρήση των ναρκωτικών ουσιών, θέλοντας να ελέγξουν και να προφυλάξουν τους τοξικομανείς από νοθευμένες ουσίες ή μολυσμένες σύριγγες. Θεωρείτε την απόφαση σωστή ; Αιτιολογείστε την απάντησή σας.

                        Η θέσπιση νόμων και διατάξεων υπέρ των ναρκωτικών δεν επιλύει το πρόβλημα αλλά το διαιωνίζει. Η αποδοχή των τοξικομανών - που ασφαλώς είναι άτομα που χρειάζονται τη βοήθεια και τη συμπαράσταση όλων μας - σε δημόσιους χώρους με το πρόσχημα της πλήρους ελευθερίας και της πρόληψης και προφύλαξης από μολυσματικές ασθένειες αποτελεί την πιο ανεύθυνη και ασυνείδητη πολιτική. Το πρόβλημα λύνεται μόνο, όταν το αντιμετωπίσουμε στη γέννηση του, στην παραγωγή και διακίνησή του.

            Η πάταξη των οργανωμένων οικονομικών κέντρων διακίνησης και εμπορίας ναρκωτικών, η συντονισμένη προσπάθεια όλων των υπευθύνων φορέων - ΟΗΕ, Διεθνές Δικαστήριο -, η σωστή, πλήρης και διαφανής ενημέρωση των πολιτών σε μικρή ηλικία, η αναβάθμιση της ποιότητας ζωής με αν-θρωποκεντρικό πλέον περιεχόμενο και η ύπαρξη ιδανικών και αξιών για τους νέους, η ίδρυση κέντρων αποτοξίνωσης που θα προσφέρουν μετέπειτα εργασία στους ήδη απεξαρτημένους τοξικομανείς και κυρίως η αλλαγή της στάσης μας απέναντι στα εξαρτημένα από τα ναρκωτικά άτομα είναι οι προσφορότερες λύσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος που διαρκώς διογκώνεται.

           

            3. Με μορφή ερώτησης :

            Πρωτότυπος επίλογος, που χρειάζεται όμως ιδιαίτερη προσοχή στην επιλογή ερώτησης, έτσι ώστε να δημιουργεί νέους προβληματισμούς και νέα θέματα ανάπτυξης, αντικείμενα μιας ξεχωριστής πραγματείας. Ο τύπος αυτού του επιλόγου συνίσταται σε θέματα που αφορούν σύγχρονα προβλήματα.

Παράδειγμα :

                        Μέσα στις αντιφάσεις του σύγχρονου πολιτισμού είναι ότι παρουσιάζεται μια αλματώδης εξέλιξη στις επιστήμες και στην τεχνολογία ενώ ταυτόχρονα μιλάμε για άγχος, ανασφάλεια, υποβιβασμό της ποιότητας ζωής του ανθρώπου. Διερευνείστε τα αίτια της αντίφασης, επισημάνετε  τους παράγοντες που επιδρούν καταλυτικά σε αυτές τις αμφισβητήσεις.

            

             Η ύπαρξη και η ανάπτυξη της αυτογνωσίας, η καλλιέργεια ήθους και ανθρωπιστικών αξιών και ιδανικών και γενικότερα η πνευματική ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας θα απαγκιστρώσει τον άνθρωπο από τη «δουλεία της μηχανής», του τεχνοκρατισμού, του υλισμού και της υλικής θεώρησης των πραγμάτων. Με τον τρόπο αυτό ο άνθρωπος θα αναπτύξει υψηλά και ευγενή αισθήματα με ανθρωποκεντρικό περιεχόμενο, που θα συμβάλουν στην απαγκίστρωση του ατόμου από τη μονομερή τεχνολογική ανάπτυξη. Αναλογιζόμενοι τους κινδύνους αυτής της παθητικής προσκόλλησης του ατόμου στο «άρμα» της τεχνολογικής ευημερίας και ανάπτυξης πρέπει να προδιαγράψουμε την πορεία του με σκούρες πινελιές. Όμως, μήπως μέσα σε αυτή τη δίνη της υπερτεχνολογικής ανάπτυξης και της μονομερούς καλλιέργειας του ατόμου, ο άνθρωπος χάσει και το τελευταίο ίχνος ευαισθησίας και ανθρωπιάς που του απομένει ;

            4. Συγκερασμός αντιτιθεμένων απόψεων :

            Όταν δίνονται για εξέταση δύο διαμετρικά αντίθετες απόψεις, η έκθεση μπορεί να κλείσει με την παρουσίαση μιας τρίτης άποψης, που θα συμβιβάζει τις δύο αντίθετες απόψεις και θα αποτελεί τη «χρυσή τομή» τους.

Παράδειγμα :

                        Ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα της εποχής μας, που προκαλεί έντονες διαμάχες, είναι η στάση του σύγχρονου ανθρώπου απέναντι στην παράδοση. Από καιρό έχουν διαμορφωθεί δύο αντιτιθέμενες απόψεις, η πρώτη υποστηρίζει πως μοναδικό θεμέλιο της σύγχρονης κοινωνίας και του πολιτισμού της πρέπει να είναι η παράδοση. Η δεύτερη την απορρίπτει συνολικά ως επιζήμια για την κοινωνική πρόοδο. Να κρίνετε τις δύο αυτές αντιλήψεις με επιχειρήματα και να παρουσιάσετε τη δική σας κατάλληλα τεκμηριωμένη.

                        Τα λόγια του Λόρενζ είναι αρκετά διαφωτιστικά για την αποδοχή ή όχι της παράδοσης : «Όποιος αρνείται κάθε αξία της παραδοσιακής σοφίας, υποπίπτει κατ’ ανάγκη στο σοβαρό σφάλμα να πιστέψει ότι η επιστήμη είναι ικανή να δημιουργήσει από το μηδέν και μόνο με τη λογική της ένα πλήρη πολιτισμό μ’ όλα όσο περιλαμβάνει». Επομένως, η τήρηση ίσων αποστάσεων από τις παραδοσιακές αξίες αλλά και από την αποφυγή των παραδοσιακών στοιχείων κρίνεται αναγκαία., Οι αρχαίοι δεν επιτρέπεται να αποτελούν υποστήριγμα της νεοελληνικής αδράνειας και ματαιοδοξίας. Πρέπει να γίνουν στοιχείο πνευματικού και ψυχικού βίου.

            5. Προδιαγραφή μελλοντικής πορείας :

            Στηριζόμαστε στη σύγχρονη πραγματικότητα για να προδιαγράψουμε τη μελλοντική πορεία του προβλήματος.

Παράδειγμα

                        Η πολιτισμική κρίση, που ολοένα και περισσότερο γίνεται εμφανέστερη σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης ζωής, έχει αμεσότατη σχέση με την πνευματική νωχέλεια,, την αμοραλιστική νοοτροπία και την υποβαθμισμένη υπευθυνότητα, καταστάσεις που διαρκώς επεκτείνονται με τάση μονιμοποίησης. Αφού επισημάνετε  την έκταση της κρίσης που υπάρχει, να προτείνεται τρόπους αντιμετώπισης του προβλήματος.

                        Η πολιτισμική κρίση, η παλινδρόμηση των ηθών και αξιών, η αμφισβήτηση κάθε θεσμοθετημένου και κοινωνικά αποδεκτού «συστήματος» σε συνδυασμό με την πνευματική νωχελικότητα, τον αμοραλισμό και την ηθική κατάπτωση, οδηγούν αναμφισβήτητα σε ηθική παρακμή και μηδενιστική αντιμετώπιση της ζωής. Ο άνθρωπος εγκλωβισμένος σε ένα πλέγμα ηθικής κατάπτωσης, ανευθυνότητας, ιδιοτέλειας και ατομισμού, οδηγείται στον προοδευτικό μα σίγουρο «στραγγαλισμό». Με αυτές τις προοπτικές το μέλλον διαγράφεται ζοφερό, η σήψη - ηθική, πολιτισμική, πνευματική - θα διογνώνεται και οι άνθρωποι θα υποστούν τις συνέπειες που συνεπάγεται αυτή η αδιαφορία του ανθρώπου προς κάθε τι μη λογικό και ωφέλιμο. Θα μεταβληθούμε σε υλιστές, ανεύθυνους και αδιάφορους προς την πολιτισμική άνοδο. Η καθολικότητα των θλιβερών φαινομένων του σύγχρονου βίου προκαλεί τον τρόμο και την απόγνωση, ιδιαίτερα όταν δε διαφαίνονται στο εγγύς μέλλον τάσεις πνευματικής αναζήτησης και επιστροφής του ανθρώπου στις πραγματικές αξίες και ιδανικά για την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής του.

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΡΑΦΗΣ

Αποδεικτικό δοκίμιο / πειθούς

Συνάδει με την παραδοσιακή μορφή έκθεσης. Απαιτεί τεκμηρίωση των θέσεων, σοβαρό ύφος, προσεγμένη έκφραση, ενώ το προσωπικό - υποκειμενικό στοιχείο υπάρχει βέβαια, αλλά είναι εξασθενημένο. Τεχνική πειθούς που ενδείκνυται είναι η επίκληση στη λογική. Ως απαραίτητο εξωτερικό στοιχείο του είναι ο τίτλος. (Αν ζητηθεί έκθεση, τότε ο τίτλος δεν χρειάζεται.)

  Δοκίμιο στοχασμού

Απαιτεί χρήση μεταφορικής, ποιητικής, συγκινησιακής γλώσσας, ενδεχομένως και συμβόλων. Το ύφος πιθανότατα θα είναι οικείο, φυσικό ή λυρικό. Η δομή του κειμένου χαλαρή, καθώς ο τρόπος ανάπτυξης των ιδεών θα είναι συνειρμικός – διαισθητικός, ενώ το προσωπικό στοι­χείο ιδιαίτερα έντονο. Το θέμα προσεγγίζεται από καθαρά υποκειμενική σκοπιά, αφού ο μαθητής καλείται να αναπτύξει ελεύθερα τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τους προβληματισμούς του. Κυρίαρχος τρόπος πειθούς είναι η επίκληση στο συναίσθημα. Φυσικά και στο δοκίμιο στοχασμού χρειάζεται να τεθεί τίτλος. (Όλα αυτά, βέβαια, καθιστούν δύσκολο να ζητηθεί από το μαθητή σε πανελλήνιες εξετάσεις να αναπτύξει δοκίμιο στοχασμού.) [Και στις δύο περιπτώσεις ο μαθητής οφείλει να μη σταθεί στην επικαιρότητα.]

Επιφυλλίδα

τίτλος και ακολουθει τα στοιχεία γραφής του αποδεικτικού δοκιμίου με τη διαφορά ότι μπορει να αναφέρεται στην επικαιρότητα.

  Άρθρο

Ο μαθητής επιβάλλεται να θέσει τίτλο. Το θέμα δηλώνεται ευκρινώς στον πρόλογο και η ακολουθεί η ανάλυση της κύριας ιδέας. Σκοπός είναι η πειθώ και η πληροφόρηση. Κατά συνέπεια, η πιο συνηθισμένη και κατάλληλη τεχνική πειθούς είναι η επίκληση στη λογική. Ο μαθητής οφείλει να σταθεί αποκλειστικά στην επικαιρότητα. Η γλώσσα είναι συνήθως κυ­ριολεκτική και το ύφος σοβαρό, αν και περισσότερο εξαρτώνται από το επίπεδο του ανα­γνωστικού κοινού στο οποίο υποθετικά απευθύνεται ο αρθρογράφος (διαφορετικός ο τρόπος γραφής σε ένα άρθρο που γράφεται για τη σχολική εφημερίδα από αυτόν ενός άρθρου που προορίζεται για την εφημερίδα της πόλης).

Ομιλία – Εισήγηση

Ο μαθητής πρέπει να ξεκινήσει με μια προσφώνηση. Στον πρόλογο θέτει την αφορμή, το θέμα και το σκοπό της ομιλίας και στη συνέχεια αναπτύσσει την κύρια ιδέα. Η γλώσσα, το ύφος, οι τρόποι πειθούς εξαρτώνται από το θέμα αλλά και το επίπεδο του ακροατηρίου στο οποίο υπο­τίθεται ότι απευθύνεται. Το α’ ενικό, το α’ και β’ πληθυντικό είναι συνήθως τα κατάλληλα γραμ­ματικά πρόσωπα. Το κείμενο κλείνει με χαιρετισμό που ποικίλει ανάλογα με το ακροατήριο. Η πιο συνηθισμένη είναι «Σας ευχαριστώ».

  Επιστολή

Αν χρειαστεί να γράψει επιστολή, πρέπει δεξιά πάνω να θέσει τόπο και χρόνο (π.χ. Αθήνα, 12-5-2005). Αριστερά στην επόμενη γραμμή γράφει τον παραλήπτη (Προς τον Πρόεδρο …) και από κάτω μια εναρκτήρια προσφώνηση (Κύριε Πρόεδρε). Και στην επιστολή η αφορμή, το θέμα και ο σκοπός πρέπει να γίνουν εμφανή στον πρόλογο. Το γραμματικό πρόσωπο είναι συνήθως το β’ πληθυντικό ή β» ενικό (αν απευθυνόμαστε π.χ. σε φίλο), ενώ η γλώσσα και το ύφος είναι ανάλογα του θέματος και του παραλήπτη. Κλείνουμε ξανά με χαιρετισμό.

Δεν αρκεί η προσφώνηση και ο χαιρετισμός για να αποδώσουμε το επικοινωνιακό πλαίσιο σε οποιοδήποτε κείμενο. Η γλώσσα, το ύφος, το πρόσωπο κυρίως, αλλά και προσφωνήσεις, όταν αλλάζει η ενότητα ή πριν τον επίλογο, είναι απαραίτητα στοιχεία.

ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΚΑΙ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ

Η άλωση της Κωνσταντινούπολης, στα 1453, σημαίνει για τον Ελληνισμό την έναρξη μιας μακράς περιόδου ζωής κάτω από ξένη κυριαρχία. Το μεγαλύτερο τμήμα του ελληνικού χώρου, μετά το 1453, κατέχεται από τους Οθωμανούς Τούρκους ενώ ένα άλλο τμήμα του, κυρίως νησιωτικό βρίσκεται κάτω από  την κυριαρχία διαφόρων λατινικών στοιχείων, κυρίως  των Βενετών. Και ενώ στις βενετοκρατούμενες περιοχές ο Ελληνισμός θα ζήσει κάτω από φεουδαρχικό καθεστώς και θα δεχτεί πολλές δυ­τικές επιδράσεις, στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα, κάτω από συνθήκες ασύγκριτα σκληρότερες, θα προσπαθήσει μετά το πρώτο πλήγμα να ανασυγκροτηθεί, να διατηρήσει την πολιτιστική του οντότητα, την ιδιαιτερότητα του. Σ' αυτή του την προσπάθεια ο Ελληνισμός στηρίχτηκε κύρια στην Εκκλησία ιδιαίτερα τους πρώτους αιώνες και στο κοινοτικό του σύστημα. Η Εκκλησία, που δεν έχασε ποτέ την οργάνωσή της, βοήθησε τον Έλληνα να διατηρήσει το πολιτιστικό του πρόσωπο και ιδίως τη γλώσσα του. Παράλληλα, η κοινοτική αυτοδιοίκηση του δημιούργησε συλλογική συνείδηση. Ήδη, στα μέσα του 16ου αιώνα, μετά το βαθύ σκοτάδι, τα πρώτα συμπτώματα μιας αναγέννησης εμφανίζονται στον ορίζοντα.

Ο Ελληνισμός τη στιγμή της ρωμαϊκής κατάκτη­σης (2ος αιώνας π.Χ.) αποτελούσε μια ιστορική ενό­τητα. Ρώμη, Βυζάντιο και Χριστιανισμός συνέβαλαν στη διάδοση της οικουμενικής ιδέας, αυτό όμως δε σημαίνει ότι έπαψε, έστω εξαιτίας των γλωσσικών διαφορών, να υφίσταται η εθνολογική διάκριση ανάμεσα στους λαούς της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας αρχικά και της Βυζαντινής αργότερα. Η ιδέα της αυ­τοκρατορικής οικουμενικότητας, που επικρατούσε στο Βυζάντιο, κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας συγχωνεύτηκε με την ιδέα της Ορθοδοξίας, του γέ­νους, που σημαίνει το σύνολο των ορθόδοξων χρι­στιανικών λαών που ζουν στο πλαίσιο της Οθωμανικής   αυτοκρατορίας, ανεξάρτητα   από   φυλετική προέλευση.

Η ελληνική εθνότητα αρχίζει να αποκτά την πρώ­τη αμυδρή συνείδηση του εαυτού της από το 12ο αιώνα, όταν αρχίζει να απειλείται η εδαφική ενότητα του Βυζαντίου και διαγράφεται σαφέστερα μετά το 1204, με την πάλη Ελλήνων και Φράγκων.

Η πλή­ρης αφύπνιση της εθνικής ιδέας πραγματοποιείται στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα με την επίδραση του ευρωπαϊκού διαφωτισμού, της γαλλικής επανάστασης και των αστικών στρωμάτων του παροικιακού ελληνισμού. Η αρχή των εθνοτή­των, που κυριαρχεί την εποχή αυτή στην Ευρώπη, θα αντιπαραταχτεί στο οικουμενικό πνεύμα του Βυ­ζαντίου και στον τοπικισμό· τελικά θα κατισχύσει και θα οδηγήσει κατά την περίοδο της επανάστασης του 1821 και σ' όλο το 19ο αιώνα στην εδραίωση της εθνικής συνείδησης.

Η νεοελληνική εθνότητα, σε μια διαδρομή αιώ­νων, ενσωμάτωσε διάφορα αγροποιμενικά φύλα, που μετακινήθηκαν σταδιακά, κυρίως ειρηνικά, προς Νότο: Σλάβους (από τον 7ο αιώνα), Αλβανούς (πριν από το 12ο αιώνα) και Βλάχους (λατινόφωνους Έλ­ληνες και μη). Ακόμη, αφομοίωσε πολιτιστικά στοι­χεία, κυρίως γλωσσικά, που παρέλαβε από τα παρα­πάνω φύλα και από τους Τούρκους, τους Φράγκους και τους Βενετούς, με τους οποίους συμβίωσε για πολλούς αιώνες

ΘΕΩΡΙΑ ΕΚΘΕΣΗΣ

 ΠΡΟΛΟΓΟΣ

ΕΙΔΗ ΠΡΟΛΟΓΩΝ

Α) ΟΡΙΣΜΟΣ

            Κλασικός τρόπος γραφής προλόγου ειδικά, όταν το θέμα της έκθεσης είναι έννοια. Θα πρέπει  να προσέξουμε όμως να διατυπώσουμε με ακρίβεια τον ορισμό της έννοιας, καθώς εγκυμονεί ο κίνδυνος να γράψουμε ένα συνηθισμένο ορισμό, που δε θα  ανταποκρίνεται  στο  επίπεδο  έκθεσης  που  ζητάμε.

Παράδειγμα :

ΗΘΙΚΗ :

Το σύνολο των κανόνων που πρέπει να κατευθύνουν την ελεύθερη συμπεριφορά του ανθρώπου. Η βαθύτερη ουσία της προσωπικότητάς του, το ήθος, η εσωτερική φύση - η φωνή, το «δαιμόνιο» κατά το Σωκράτη - που ρυθμίζει τις πράξεις του.

Η έννοια της ηθικής συνίσταται σε δύο παράγοντες: : την υποκειμενική, εννοώντας τη ροπή του ανθρώπου  προς το  καλό ή  και  αντίστροφα, αλλά επιπλέον και  την αντικειμενική ,  το σύνολο  των  κανόνων  που  έχει  θεσπίσει  η  κοινωνία  για  την  αρμονική  διαβίωση.

Β) ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ - ΓΕΓΟΝΟΣ

           

            Μπορούμε να παραθέσουμε ένα παράδειγμα ή γεγονός που θα επικυρώνει τα όσα  θα  αναπτύξουμε  στην  έκθεση.

Παράδειγμα :

Η ηθική είναι έννοια που κινδυνεύει με αφανισμό στην εποχή μας. Από παντού αμφισβητείται καθώς προτάσσεται το ατομικό συμφέρον έναντι του κοινωνικού. Οι σύγχρονοι άνθρωποι αμφισβητούν την εγκυρότητά της ακόμη και όταν οι ίδιοι τη βάζουν για την αξία της ηθικοπλαστικής δύναμής της. Παρ’ όλα αυτά, όμως, κάτω από διαφορετικές στιγμές, ξεχωριστές στην ανθρωπότητα, κάποιοι άνθρωποι έδωσαν το παρόν διδάσκοντας ηθικά τους κουρασμένους συνανθρώπους τους. Ποια είναι η δικής σας άποψη;

Η Σωκρατική διδασκαλία είναι γνωστή, όπως γνωστός είναι και ο τρόπος θανάτου του Σωκράτη, ο οποίος εμμένοντας στη διδασκαλία του, προασπίζοντας τα κηρύγματά του και αρνούμενος τις όντως δελεαστικές προσφορές των μαθητών του, προτίμησε το  θάνατο από την ατιμωτική ελευθερία. Το παράδειγμα  του Σωκράτη  έχει  διαχρονική αξία, ασκώντας   καταλυτική   επίδραση  στην  ταλαιπωρημένη και ξεπεσμένη Αθηναϊκή κοινωνία, διδάσκοντας δε τους ανθρώπους κάθε εποχής για την ηθικότητα που πρέπει να τους χαρακτηρίζει. Σήμερα, αρκετούς αιώνες μετά το θάνατό του, η ανάγκη της ηθικής ζωής προβάλλεται εντονότερα ως αντιστάθμισμα στην ηθική διάβρωση που παρατηρείται.

           

            Παράλληλα, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την ίδια εκφώνηση του θέματος ως πρώτη ύλη, ώστε να γράψουμε τον πρόλογο. Γνωρίζοντας τη διάκριση των θεμάτων σε δεδομένα - ζητούμενα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα δεδομένα ή την κύρια έννοια, όταν πρόκειται για μια, ως πρόλογο.

            Με το σκεπτικό αυτό έχουμε τρεις δυνατότητες:

           

            1. ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗ

            Διατυπώνουμε τα δεδομένα του θέματος με την προσθήκη κάποιων στοιχείων διαφωτιστικών για την κατανόηση της ολότητας του θέματος ή απλά κάποιων διευκρινίσεων επικυρώνοντας τα ήδη γνωστά.

 Παράδειγμα :

Οι αντικοινωνικές εκδηλώσεις, όπως η βία, η εγκληματικότητα, η διαφθορά, η αναρχία δεν παρατηρούνται βέβαια  μόνο στην εποχή μας, αλλά τώρα παίρνουν μεγαλύτερες διαστάσεις. Μερικοί τις θεωρούν, μέχρι ένα σημείο, αναπόφευκτες, γιατί είναι, λένε, σύνδρομο του σύγχρονου  πολιτισμού Εσείς  πιστεύετε  πως  δικαιολογείται  κάποιο  όριο κοινωνικής ανεκτικότητας για τις εκδηλώσεις αυτές  ή  έχετε   κάτι  άλλο  να  προτείνετε ;

           

            Η οργάνωση της κοινωνίας σε επιμέρους κοινωνικές ομάδες  με αυτοτελή δομή σίγουρα είχε θετικές επιδράσεις στη ζωή  των ανθρώπων, καθώς η εξειδίκευση στη δουλειά, η αντιμετώπιση διαφόρων  καταστάσεων, η ανάπτυξη αισθημάτων αλληλεγγύης, άμιλλας, η πρόοδος των  ανθρώπινων σχέσεων, οι τεχνολογικές ανακαλύψεις είναι αποτέλεσμα  της κοινωνικής συμβίωσης. Παράλληλα, όμως, με την οργάνωση της κοινωνίας  εμφανίστηκαν  πολλά φαινόμενα κοινωνικής παθο-γένειας, έγκλημα, βία, τρομοκρατία, που προέρχονται  από τον  ανταγωνισμό  των μελών της κοινωνίας, αλλά κι εξαιτίας της διάβρωσης  κάποιων  ιδανικών  και  αξιών.

            Ειδικά στις μέρες μας  οι παθογόνες αντικοινωνικές εκδηλώσεις  διαρκώς αυ-ξάνονται και πολλοί  ισχυρίζονται  το αναπόφευκτο αυτών των εκδηλώσεων, καθώς τις εντάσσουν στην πολυπλοκότητα  των κοινωνικών  σχηματισμών και τις εμ-φανίζουν  ως   άμεση  απόρροια  του  σύγχρονου  πολιτισμού .

2. ΑΝΑΓΩΓΗ ΑΠΟ ΤΑ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΑ ΕΙΔΙΚΑ 

            Αρχίζουμε τη μελέτη του θέματός μας εντάσσοντάς το σε μια γενικότερη κατάσταση  και  προβληματισμό  συνδέοντας το  με  το  κοινωνικό  «γίγνεσθαι» .

           

            Παράδειγμα :

            Όλοι  παραδέχονται ότι τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί κατακόρυφα η μόλυνση του περιβάλλοντος  εξαιτίας της τεχνολογικής ανάπτυξης και της κατακόρυφης  ανόδου της βιομηχανίας , συνθέτοντας ένα από τα μεγαλύτερα  προβλήματα της ανθρωπότητας. Σύμφωνα με τη δική σας κρίση  εξηγείστε  τα αίτια και τις συνέπειες  του προβλήματος, προτείνοντας  παράλληλα και τρόπους επίλυσης του.

            Έχει αποδειχθεί φανερά πλέον ότι η σύγχρονη  μεταβιομηχανική  κοινωνία δεν αποτελεί  πανάκεια και οι αντιθέσεις της δημιουργούν  οξύτατα προβλήματα. Αν ανατρέξουμε στη μνήμη μας  θα θυμηθούμε  τις τραγικές  συνέπειες της ατομικής  βόμβας στις δύο Ιαπωνικές πόλεις : την  ανεργία  εξαιτίας της βιομηχανοποίησης  της παραγωγής, τον απανθρωπισμό στις σχέσεις  των ανθρώπων, αλλά το  εντο-νότερο  πρόβλημα, αυτό που καθημερινά  βιώνουμε και κινδυνεύει άμεσα  η ίδια  μας η υγεία με την εκδήλωση αρκετών   παθολογικών  ασθενειών, είναι  η  μόλυνση  του περιβάλλοντος.

            Χαρακτηριστικό  της τεράστιας  περιβαλλοντολογικής  μόλυνσης  είναι οι καταστροφές  που υπέστησαν  τα τελευταία  είκοσι χρόνια  τα μάρμαρα της Ακρό-πολης.

3. ΜΕΘΟΔΟΣ  ΠΑΡΑΛΛΗΛΗΣ  ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ

            Οι δομές της κοινωνίας  παραμένουν αναλλοίωτες  και αμετάβλητες παρ ‘ όλες τις κοινωνικές ανακατατάξεις  και κοινωνικούς σχηματισμούς. Επομένως, είναι από-λυτα  φυσιολογικό κάποια φαινόμενα, κοινωνικής  κυρίως φύσης, να επανεμφανίζονται στο διάβα του χρόνου. Αυτού  του είδους τα φαινόμενα μπορούμε να τα μελετήσουμε συγκρίνοντάς τα με τη σημερινή  πραγματικότητα  και τη μορφή  που παρουσιάζονται.

           

            Παράδειγμα :

            Τις τελευταίες δεκαετίες, ιδίως μετά την πληροφορική επανάσταση στα τέλη της δεκαετίας, το κύμα της αστυφιλίας « σαρώνει»  τις αναπτυγμένες αλλά και τις υποανάπτυκτες  χώρες, δημιουργώντας  ποικίλα προβλήματα, οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά, διαπροσωπικά. Δίκια έχει χαρακτηριστεί ως πλήγμα του σύγχρονου  τρόπου ζωής, αφού η εκδήλωση  του στιγματίζει  κάθε  πολιτιστική  προσπάθεια  και  είναι  εμπόδιο στην άνοδο του βιοτικού επι-πέδου.

            Εξετάστε :

            α) Τα αίτια που δημιουργούν το φαινόμενο αυτό.

            β) Τις επιπτώσεις του σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο.

            γ) Τις δυνατότητες που υπάρχουν για την εξάλειψή του.

            Διαψεύδονται  όσοι υποστηρίζουν  ότι η αστυφιλία είναι ένα σύγχρονο φαινόμενο, απόρροια της μεταβιομηχανικής κοινωνίας. Ήδη ο Δίωνας στον  «Ευβοϊκό» του κάνει χρήση του περιεχομένου  του όρου της αστυφιλίας, ενώ είναι μία από τις αιτίες  πτώσης  της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και της συνακόλουθης ερήμωσης της υπαίθρου.Το φαινόμενο παρουσιάζεται με εντονότερο ρυθμό  μετά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, όπου η συγκέντρωση των βιομηχανιών  σε συγκεκριμένες  περιοχές, η εξέλιξη  των μέσων συγκοινωνίας και οι παρεχόμενες καλύτερες συνθήκες διαβίωσης, ωθούν πολλούς ανθρώπους να εγκατασταθούν στις πόλεις.

            Σήμερα, δυστυχώς, έχει πάρει τη μορφή της κοσμοπλημμύρας με τις γνωστές  συνέπειες  και  τα  δυσεπίλυτα  προβλήματα  που  δημιουργεί.

           

              Παράλληλα, μπορούμε να σχηματίσουμε τον πρόλογο ανάλογα με το θέμα  που μας δίνεται  και το περιεχόμενο που εκφράζει.

ΠΡΟΛΟΓΟΙ  ΜΕ  ΒΑΣΗ ΤΟ ΘΕΜΑ ΠΟΥ ΘΙΓΟΥΝ

            Κατατάσσοντας τις εκφωνήσεις  των θεμάτων με βάση τις ενότητες που χωρίζονται, θα διαπιστώσουμε μία νοηματική  ενότητα κοινή, με τον τρόπο αυτό  έχουμε θέματα οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά, νεότητας, διαπροσωπικών σχέσεων

Θέματα  ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ

            Αφορούν οικονομικές σχέσεις  είτε μεταξύ των πολιτών και του κράτους είτε μεταξύ  των μελών μιας οργανωμένης κοινωνίας. Συχνά αναφέρονται  στο οικονομικό σύστημα και την κατασπατάληση των χρημάτων σε εξοπλισμούς την ίδια ώρα που συνάνθρωποί μας λιμοκτονούν.

           

            Παράδειγμα :

     Καθημερινά γινόμαστε μάρτυρες διαφόρων πολυδάπανων τεχνολογικών πειραμάτων  που στόχο έχουν την πρόοδο της έρευνας και της γνώσης του ανθρώπου. Ειδικότερα, το ενδιαφέρον του ατόμου έχει στραφεί, εκτός από την αντιμετώπιση των διαφόρων ασθενειών και στην όσο  το δυνατόν καλύτερη  τεχνογνωσία του για το διάστημα. Πρόσφατα, η συνεργασία Ηνωμένων Πολιτειών και Ρωσικής Ομοσπονδίας  στο διάστημα  έθεσε τις βάσεις  για μελλοντικές συνεργασίες  και ανταλλαγή τεχνογνωσίας. Επίσης, καθημερινά  προβάλλονται από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης  εικόνες από τον « Τρίτο»  κόσμο όπου εξαιτίας της πείνας και της δυστυχίας χιλιάδες άνθρωποι πεθαίνουν. Γινόμαστε μάρτυρες μιας παγκόσμιας  αδιαφορίας προς   τις   τριτοκοσμικές   χώρες , όπου  ο  «πολιτισμένος» άνθρωπος  δημιουργεί  χωματερές, ενώ   ο  «υποανάπτυκτος»   πεθαίνει.

            Ποιες είναι οι δικές σας θέσεις ;

            Σημεία αναφοράς μας σε τέτοια θέματα είναι :

           

            α) η μεταβιομηχανική κοινωνία και ο ευρύτερος σχηματισμός - κοινωνικός, πολιτικός, οικονομικός - των κρατών.

           

            β) η ανάπτυξη  πρωτοβουλιών  στην  οικονομία  κάθε  χώρα  και  τα                            διάφορα οικονομικά  μοντέλα  ( οικονομία κλειστή, ιδιωτική, κρατική. .. ),

           

            γ) το πολιτικό  και  ιστορικό  καθεστώς  κάθε χώρας,

           

            δ) οι   ιδιαιτερότητες,  η  γεωγραφική  της  θέση, το   πνευματικό  επίπεδο  των        κατοίκων.

Θέματα ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ  ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑΣ

            Τύπος  θεμάτων  που  προσεγγίζει  διάφορα προβλήματα της καθημερινότητας τα οποία αποτελούν αρνητικό παράγοντα προόδου και πολιτισμού, η βία, η εγκληματικότητα, ο φανατισμός, η τρομοκρατία, τα ναρκωτικά,  ο  «χουλιγκανισμός», η περιθωριοποίηση  αποτελούν  ορισμένα  από  αυτά.

           

            Παράδειγμα :

            Διαρκώς μιλάμε για ποιοτική αναβάθμιση, για άνοδο του βιοτικού επιπέδου αλλά και καθημερινά  αντιλαμβανόμαστε τη φαυλότητα των προσδοκιών μας, καθώς αρκετοί νέοι γίνονται  θύματα των ναρκωτικών. Ποια τα αίτια και ποιες οι συνέπειες ;

            Στο συγκεκριμένο τύπο θεμάτων, όπου μας ζητείται η αντιμετώπιση ενός κοινωνικού προβλήματος μπορούμε να αντιδιαστείλουμε τις όψεις του πολιτισμού, ως σημείο σύγκρισης.

Θέματα ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ - ΣΧΕΣΕΩΝ ΑΤΟΜΩΝ - ΚΡΑΤΟΥΣ 

                        Οι σχέσεις των ατόμων, οι σχέσεις πολίτη - κράτους είναι θέματα σύγχρονα που   άπτονται  κοινωνικού  ενδιαφέροντος και προβληματισμού, ιδιαίτερα σήμερα  που  παρατηρείται   μία έντονη  αμφισβήτηση  των  σχέσεων και  των  δεσμών  αυτών.

                        Παράδειγμα :

            Η διαδικασία ένταξης  σε ένα κοινωνικό σύνολο, η κοινωνικοποίηση, ορίζεται ως όρος απαράβατος της διατήρησης  της κοινωνικής συνοχής. Ποιοι είναι οι παράγοντες κοινωνικοποίησης  και με  ποιο  τρόπο  συμβάλλουν  στην  ομαλή  και  απρόσκοπτη  λειτουργία  των θεσμών ;

            Ο πρόλογος είναι δυνατόν  να κάνει  μία αναφορά  ιστορική  στην  ανάγκη της κοινωνικοποίησης  και των διαπροσωπικών σχέσεων ή να αντιπαραθέτει το ατομοκεντρικό μοντέλο ανάπτυξης  της κοινωνίας  σε σχέση  με το κοινωνιοκεντρικό και το μικτό μοντέλο. Η σύγκριση αυτών των σχέσεων  σκοπό  έχει να καθορίσει και να περιγράψει το πλέγμα σχέσεων  ατόμου - πολίτη ή των μελών μιας κοινωνίας μεταξύ τους μέσα στο κοινωνικό  «γίγνεσθαι» και την ανάγκη  διατήρησής  τους, εξαιτίας  της  πολύμορφης  κοινωνικής  εξέλιξης.

Θέματα ΣΥΓΧΡΟΝΑ

            Με  τον  προσδιορισμό  «σύγχρονα» εννοούμε κάθε θέμα  που αναφέρεται τό-σο σε θέματα τεχνολογίας / επιστήμης, όσο και σε θέματα που αφορούν την ποιότητα  ζωής των ανθρώπων, που απορρέει από τη σχέση του ατόμου με την τεχνολογία. Ταυτόχρονα, στην ευρύτερη αποδοχή του όρου μπορούμε να αναφερθούμε στις σχέσεις πνευματικού - τεχνικού πολιτισμού, επίγνωσης ή όχι των ευθυνών  μας, σωστής ή όχι χρησιμοποίησης  των γνώσεων  από τους ειδικούς. Η αντιμετώπιση αυτών των  θεμάτων  ακολουθεί ιδιαίτερο σχεδιασμό ανάλογα με το ύφος του θέματος.

           

            α) θέματα σχέσης  επιστήμης / τεχνολογίας - ποιότητας ζωής

                        Η ενότητα των θεμάτων αυτών παρέχει, συνήθως, σε αντιδιαστολή τα επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματα με την ποιότητα ζωής. Είναι κοινός τόπος ότι η τεχνολογική ανάπτυξη δεν αποφέρει  τα αναμενόμενα στη  βελτίωση του βιοτικού επιπέδου. Μπορούμε να αρχίσουμε την έκθεσή μας  με την αντιπαράθεση τεχνολογικής  εξέλιξης - πνευματικής  ανάπτυξης.

                        Παράδειγμα :

            Ο αιώνας μας έχει χαρακτηριστεί ως αιώνας  της διαστημικής  εποχής. Οι επιστήμονες με  τις τεχνολογικές ανακαλύψεις έχουν σημειώσει σημαντική άνοδο και όλοι μιλούν για « θαύματα  της επιστήμης». Ο άνθρωπος  όμως εγκλωβίζεται σε ένα κυκεώνα αντιθέσεων επιστήμης - ποιοτικής ζωής .

            Πιστεύετε την άποψη αυτή ; Αν ναι, αιτιολογείστε την απάντησή σας και αναφερθείτε στους τρόπους αντιμετώπισης του θέματος.

           

            Έχει παρέλθει η εποχή της βιομηχανοποίησης και η διαστημική και πληροφορική αυξάνονται  με διαρκώς  επιταχυνόμενους  ρυθμούς. Η αισιοδοξία  όμως της υπερανάπτυξης των επιστημών  με την παράλληλη πνευματική ανάταση είναι όραμα, και αυτό γιατί ο εκτροχιασμός του ατόμου  από την ηθική τάξη, η ατροφία της πνευματικής του ανάπτυξης αντιδιαστέλλονται από την υπερτροφία της τεχνολογικής  εξέλιξης. Άλλωστε, πάντοτε η ανάπτυξη της επιστήμης και η τεχνολογική εξέλιξη αποτελούσαν  ένα alter  ego για την πνευματική πρόοδο  του  ανθρώπου.

           

                        β) Θέματα  «απόδοσης  ευθυνών»

                        Επιτακτικό και καίριο θέμα της εποχής μας, η ευθύνη που έχει ο καθένας μας ή κάποιες συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες απέναντι στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο. Συνηθισμένα θέματα :

1. Ευθύνη Πνευματικών  Ανθρώπων

                        Πάντοτε οι άνθρωποι των γραμμάτων, τεχνών και ειδικότερα μία ευρύτερη «κάστα»  ατόμων που αποτελεί μία ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα - πνευματικοί ταγοί, άνθρωποι των επιστημών και των γραμμάτων αλλά και καθένας που αποτελεί έναν ηγέτη, «ένα χαρισματικό ηγέτη», σύμφωνα με τον Μax Weber, μπορεί ή όχι να εκφράσει την εποχή του  και την κοινωνία όπου βιώνει.

            Ως  πρόλογο σε αυτά τα θέματα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε παραδείγματα από την  ιστορία, καθώς μεγάλοι ηγέτες - Μ. Αλέξανδρος, Βοναπάρτης, Χίτλερ - επηρέασαν την εποχή  που έζησαν διαμορφώνοντας ανάλογα το ιστορικό και κοινωνικό «γίγνεσθαι», επηρεάζοντας  τους ανθρώπους, επομένως, η ανάληψη ευθυνών από τα συγκεκριμένα άτομα με το ρόλο  της καθοδήγησης  των συνανθρώπων τους μέσα από το  «ρου» της ιστορίας πρέπει να γίνεται με σύνεση, αντιπαραθέτοντας ως επικύρωση των σκέψεών μας αντίστοιχους ηγέτες από το παρελθόν.

2. Ευθύνη Νέων

            Παράδειγμα

           

            Οι νέοι που ξαναγυρίζουν στη  «φυσική ζωή», καθώς την ονομάζουν, που αδιαφορούν για κάθε  κοινωνική  σύμβαση, που αρνούνται την ανάληψη  των ευθυνών και των υποχρεώσεων τους δεν ωριμάζουν ποτέ και δεν εντάσσονται δημιουργικά στους τομείς παραγωγής. Αυτή η αποσκίρτηση των νέων από τους κοινωνικούς μηχανισμούς είναι ανασταλτικός  παράγοντας για την κοινωνική πρόοδο. Συμφωνείτε με αυτή την άποψη ; Αν ναι εξηγήστε τους λόγους της περιθωριοποίησης των νέων, αφού δεν αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους.

            Οι νέοι είναι ορμητικοί και παράφοροι έχοντας την τάση  να παρασύρονται από την ορμή τους, ο ορισμός αυτός του Αριστοτέλη  για τους νέους αποδεικνύει τον παρορμητικό χαρακτήρα τους εξαιτίας του οποίου πολλές αναβάλλουν  την ανάληψη των  υποχρεώσεών  τους. Η προσέγγιση του νεανικού χαρακτήρα αποκαλύπτει  την παρορμητικότητά  του, τη διάθεση  για ελευθερία  που δύσκολα τιθασεύεται και χαλιναγωγείται. Εξάλλου, η αντιπαράθεση «παλαιού - νέου», το διαγενεαλογικό χάσμα, επιτείνει αυτή τη διάθεση ανεξαρτησίας και την απόρριψη των ευθυνών και υποχρεώσεων από τους νέους, που επικαλούμενοι το νεαρό της ηλικίας  τους και τα ήδη  διαμορφωμένα θεσμικά πλαίσια αντιτάσσονται στις αρμόζουσες ευθύνες.

           

            Αυτά τα θέματα μπορούμε να τα προσεγγίσουμε αναφερόμενοι στο χαρακτήρα των νέων, τις αποστάσεις που παίρνουν από τα κοινωνικά προβλήματα, το διαγενεαλογικό χάσμα, τη λειτουργία της κοινωνίας, που πολλές φορές η ίδια αδιαφορεί ( ανεργία ) ή θέτει στο περιθώριο  τους νέους ( τοξικομανείς - άνεργοι ) επιδεινώνοντας τον ωχαδελφισμό τους.

ΘΕΜΑΤΑ    ΚΡΙΣΗΣ    ΑΞΙΩΝ - ΘΕΣΜΩΝ

            Η αμφισβήτηση, η κριτική απέναντι στα καθιερωμένα και θεσμοθετημένα πλαίσια του κοινωνικού συστήματος είναι σύνηθες φαινόμενο, ιδιαίτερα σήμερα. Πολλά θέματα θέτουν ως νοηματικό κέντρο τη διερεύνηση τέτοιων θεμάτων και την αντιμέτωπισή τους.

                                    Παράδειγμα :

Η κρίση των ηθικών αξιών θεωρείται ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα, αφού επηρεάζει καθοριστικά τις διαπροσωπικές σχέσεις  και την κοινωνική συμπεριφορά των ανθρώπων. Ποιοι παράγοντες δημιούργησαν το πρόβλημα, ποιες οι επιπτώσεις  στους νέους και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί ;

            Από την εποχή που η ανθρώπινη  κοινωνία έθεσε τις βάσεις ενός οργανωμένου  τρόπου ζωής, ποτέ δεν έλειψαν τα προβλήματα που διασάλευαν είτε την κοινωνική αρμονία είτε τις σχέσεις μεταξύ  των ανθρώπων. Η πολυπλοκότητα της ζωής και η συνύπαρξη σε έναν κόσμο τόσο μικρό, τόσων μεγάλων  αντιθέσεων δημιούργησαν  ηθικά και κοινωνικά προβλήματα, τα οποία με την πάροδο του χρόνου διευρύνθηκαν. Σήμερα, αρκετούς αιώνες αργότερα, η σήψη των κοινωνικών  δομών εμφανίζεται προχωρημένη, η αμφισβήτηση  των αξιών και των θεσμών γίνεται με εντονότερο ύφος και όλα προδικάζουν μία, δυστυχώς ανατρέψιμη κατάσταση της οποίας η ηθική, κοινωνική πνευματική διάβρωση εντείνεται με αποτελέσματα σίγουρα όχι ενθαρρυντικά.

                       

            Η κοινωνική διαστρωμάτωση και τα προβλήματα  που απορρέουν  από  αυτή μπορούν  να  χρησιμεύσουν   ως   βάση για  τον   πρόλογο , όπως  :

·         Πλούσιοι - φτωχοί : διεύρυνση κοινωνικών αντιθέσεων.

·         Επάγγελμα : ταξικές, οικονομικές, κοινωνικές ανισότητες.

·         Σχέσεις ατόμων : εμπορευματοποίηση, ανταγωνισμός, απουσία  πνευματικής καλλιέργειας, απουσία νοήματος ζωής, μηδενισμός, έλλειψη στόχων και σκοπών.

·         Επιπλέον, μπορούμε να αναφέρουμε : έλλειψη επικοινωνίας, συνειδησιακός βιασμός της προσωπικότητας, αντιθέσεις  σύγχρονου  πολιτισμού ( χλιδή - υπο-σιτισμός ), φαυλότητα  ηθικής ζωής και ασυνέπεια, παραγκωνισμός αυτοέκ-φρασης και έλλειψη  πλουραλισμού.

            Παράλληλα, μπορούμε να προσεγγίσουμε το θέμα με ορισμό των εννοιών  «ηθική  και  θεσμοί» καθώς και οι δύο έννοιες είναι γνωστές αλλά ως όροι είναι δυσ-νόητοι στην ανάλυσή τους.

            Ηθική : Είναι ένας κώδικας συμπεριφοράς απέναντι στον εαυτό μας και τον συνάνθρωπό μας, που απαρτίζεται από τις διάφορες αξίες που δημιούργησε ο άνθρωπος, του οποίου η συμπεριφορά  διαμορφώνεται βασικά από τις διάφορες ανάγκες του  και τις αρχές που διαμόρφωσε  στην  εξέλιξή του.

            Θεσμοί : Σύνολο θεμελιωδών καταστάσεων του νόμου. Ο όρος θεσμός υποδηλώνει  μία έκφραση  της ζωής της κοινωνίας, ορισμένοι αξιολογικοί προσανατολισμοί και συμφέροντα με επίκεντρο μεγάλες  κοινωνικές  μέριμνες. Ο θεσμός γίνεται συμπεριφορά και χαρακτηρίζει το πνευματικό και πολιτιστικό επίπεδο της κοινωνίας , συμβάλλοντας στη δημοκρατικοποίησή της.

ΘΕΜΑΤΑ     ΠΑΙΔΕΙΑΣ - ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

            Πρέπει να καταστήσουμε σαφές το διαχωρισμό  της Παιδείας από την Εκπαίδευση. Με τον όρο «παιδεία» εννοούμε την καθολική εκπαίδευση, την αγωγή, την  εσωτερική καλλιέργεια, την  ηθικοπνευματική  ολοκλήρωση  του ατόμου , αλλά και τον τρόπο  αντιμετώπισης  της ζωής  κάτω από μία συγκεκριμένη εκπαίδευση , η  οποία είναι ένα υποσύνολο της παιδείας  μία συγκεκριμένη  διαδικασία  που αποβλέπει  σε έναν σκοπό.

            Aν το θέμα αναφέρεται στο εκπαιδευτικό σύστημα, μπορούμε να αναλύσουμε τις παραμέτρους  που καθιστούν επίπονη την αναβάθμιση του αλλά παράλληλα και επιτακτική ανάγκη την αναδιάρθωση και αναμόρφωσή  του.     

            «Τρωτά»  εκπαιδευτικού  συστήματος :  έλλειψη  ερεθισμάτων, εξειδίκευση  και      όχι καθολική παιδεία, παραχωρημένες γνώσεις που δεν αναπτύσσουν  την  κριτική, άνισες ευκαιρίες σπουδών, αίσθηση εγκλεισμού εξαιτίας των  απόπνικτικών   χώρων. ..

           

            Αν το θέμα αναφέρεται γενικά στην παιδεία μπορούμε να αρχίσουμε το θέμα είτε με διασαφήνιση την έννοιας, είτε με ένταξή της στα γενικότερα κοινωνικά και πολιτειακά συστήματα που στόχο έχουν την εξιδανίκευση και βελτίωση του ατόμου