Α.   ΣΥΛΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ

1.      Ο συγγραφέας στην παράγραφο αυτή ακολουθεί επαγωγική συλλογιστική πορεία. Ξεκινά παραθέτοντας ειδικότερες διαπιστώσεις και καταλήγει με βάση τα δεδομένα σε ένα γενικό συμπέρασμα. Συγκεκριμένα αρχικά αναφέρει … Με βάση ειδικότερες αυτές διαπιστώσεις,  καταλήγει στο γενικό συμπέρασμα ότι ...

2.      Η συλλογιστική πορεία που ακολουθείται από τον συγγραφέα στην παράγραφο αυτή είναι παραγωγική. Ξεκινά από τη γενική θέση ότι …  Καταλήγει  -έμμεσα- στο συμπέρασμα ότι …… Η πορεία της σκέψης του λοιπόν κινείται από το γενικό στο ειδικό, άρα είναι παραγωγική.

Β.   ΤΡΟΠΟΙ   ΠΕΙΘΟΥΣ

1.Ο ομιλητής, για να τεκμηριώσει την άποψη του, επικαλείται κυρίως τη λογική του δέκτη και ως μέσα πειθούς χρησιμοποιεί επιχειρήματα και τεκμήρια.

Επιχείρημα Ιο – (αναφορά στις προκείμενες και στο συμπέρασμα)

Τεκμήρια:  

2.  Ο πομπός, αρχικά ως τρόπο πειθούς επικαλείται …… χρησιμοποιώντας ως μέσο πειθούς …….. που, κατά τη γνώμη του, πιστοποιούν ότι …….(αναφορά σε φράσεις του κειμένου)

3. Ο ομιλητής επικαλείται ακόμη ως τρόπο πειθούς την …… κάνοντας χρήση της ποιητικής/ αναφορικής γλώσσας ως μέσου πειθούς (αναφορά σε στοιχεία που πιστοποιούν τα λεγόμενα μας)

Η λειτουργία της γλώσσας είναι …….. αναφορική / συνυποδηλωτική, μεταφορικός λόγος

Τρόποι πειθούς:
- επίκληση στη λογική  - επίκληση στο συναίσθημα- επίκληση στην αυθεντία
- επίκληση στο ήθος του πομπού - επίθεση στο ήθος του αντιπάλου

Μέσα πειθούς: Αφορούν ουσιαστικά μόνο τις επικλήσεις στη λογική και στο συναί­σθημα
Για την επίκληση στη λογική αναζητούμε:
- επιχειρήματα

-τεκμήρια (παραδείγματα, στατιστικά στοιχεία, γεγονότα, αλήθειες, δεδομένα, αποτελέσματα έρευνας, αυθεντίες).
Αναφέρουμε ένα τουλάχιστον επιχείρημα (προκείμενες και συμπέρασμα) και ένα παράδειγμα για κάθε είδος τεκμηρίου που εντοπίζουμε.

Για την επίκληση στο συναίσθημα αναζητούμε στο κείμενο: - αφήγηση  - περιγραφή – χιούμορ – ειρωνεία.
Ακόμη, πάντα με αναφορές στο κείμενο, ανιχνεύουμε: (τεχνικές) - στοιχεία μεταφορικής γλώσσας - στοιχεία ποιητικής γλώσσας  - συγκινησιακά φορτισμένες λέξεις- οικείο ύφος- ρητορικές ερωτήσεις- α' και β' πρόσωπο- επαναλήψεις

Γ.   ΔΟΚΙΜΙΑ

1.   Αποδεικτικό δοκίμιο.  Λογική οργάνωση που διέπεται από αλληλουχία νοημάτων και ιδεών. Αναφορική λειτουργία γλώσσας με χρήση ειδικού λεξιλογίου (παραδείγματα ….). Οι απόψεις που διατυπώνονται έχουν άμεση σχέση με την πραγματικότητα > παρουσιάζονται από αντικειμενική σκοπιά.

Τρόπος πειθούς ……. με χρήση ……. (παραδείγματα ….).

2.  Στοχαστικό δοκίμιο > ελεύθερη οργάνωση που προσεγγίζει το λογοτεχνικό λόγο. Οι ιδέες δεν συνδέονται με λογική αλληλουχία αλλά συνειρμικά. Υπάρχει έντονος υποκειμενισμός, ελεύθερος στοχασμός, χρήση α’  ενικού προσώπου

Η γλώσσα ποιητική-συνυποδηλωτική με σχήματα λόγου και εικόνες, που υποβάλλουν παρά πείθουν.

Προχειρότητα στην έκφραση > έντονο προσωπικό ύφος.

Τρόπος πειθούς ............

Δ.   ΔΟΚΙΜΙΟ – ΑΡΘΡΟ -  ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ

1.  Το συγκεκριμένο απόσπασμα ανήκει στο κειμενικό είδος του δοκιμίου Ο συγγρα­φέας πραγματεύεται θέμα ….  Το δοκίμιο αποτελεί μια ελεύθερη περιδιάβαση στο χώρο των ιδεών γύρω από ένα διαχρονικό θέμα, το οποίο δεν εξαντλείται, αλλά παρουσιάζονται ορι­σμένες πτυχές του. Προσεγγίζοντας τη λογοτεχνία και με συνειρμική σύνδεση των νοημάτων ο δοκιμιογράφος αποτυπώνει προσωπικές κρίσεις, να προβληματίσει και να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη, να τον συγκινήσει χρησιμοποιώντας την επίκληση …….  Στο κείμενο γίνεται χρήση της ………. λειτουργίας της γλώσσας. Το ύφος είναι οικείο, προσωπικό και άμεσο.

2.  Στο συγκεκριμένο απόσπασμα παρουσιάζεται το κειμενικό είδος του άρθρου. Ανήκει στην κατηγορία των άρθρων γενικού ενδιαφέροντος και ειδικότερα στα άρθρα ποικίλου περιεχόμενου.

Πραγματεύεται ένα θέμα που ενδιαφέρει την κοινή γνώμη, στοχεύει στην πληροφόρηση και απευθύνεται στο ευρύ κοινό. Η συντάκτης του άρθρου με αφόρμηση ένα επίκαιρο γεγονός (επικαιρικός χαρακτήρας του άρθρου: ………, σχολιάζει …….. Το άρθρο, λοιπόν, εντάσσεται στο χώρο της ερμηνευτικής δημοσιογραφίας. Στο κείμενο επικρατεί η …….. λειτουργία της γλώσσας, ενώ το ύφος είναι απρόσωπο (ουδέτερο).

3.   Αποτελεί απόσπασμα από επιφυλλίδα Ο συντάκτης της προχωρά σε διαπιστώσεις και απόψεις γενικότερου ενδιαφέροντος και διαχρονικού χαρακτήρα, Ο συγγραφέας, πρόσωπο ειδικό των γραμμάτων και της επιστήμης, πραγματεύεται ένα θέμα …… Η λειτουργία της γλώσσας άλλοτε ……..

	ΔΟΚΙΜΙΟ	ΑΡΘΡΟ	ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ
ΧΡΚΤ	διαχρονικός	επικαιρικός	διαχρονικός
ΘΕΜΑ	ΕΥΡΕΙΑ ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑ	ΕΠΙΚΑΙΡΟ ΘΕΜΑ	ΕΥΡΕΙΑ ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑ
ΓΛΩΣΣΑ	ΑΝΑΦΟΡΙΚΗ / ΠΟΙΗΤΙΚΗ	ΑΝΑΦΟΡΙΚΗ	ΑΝΑΦΟΡΙΚΗ/ ΠΟΙΗΤΙΚΗ
ΥΦΟΣ	ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ	ΤΥΠΙΚΟ /ΑΠΡΟΣΩΠΟ	ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ

ΔΙΑΚΡΙΣΗ	ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ	ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ
ΣΚΟΠΟΣ	ΑΠΟΔΕΙΞΗ - ΠΕΙΘΩ Εκλαϊκευμένη ανάλυση επιστη­μονικών θεμάτων, πληροφόρη­ση, ερμηνεία ή απόδειξη	ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΣΤΟΧΑΣΜΟΣ Ελεύθερη περιδιάβαση στο χώρο των ιδεών, διατύπωση προσωπι­κών απόψεων
ΟΡΓΑΝΩΣΗ	ΛΟΓΙΚΗ (Πρόλογος - κύριο μέρος - επίλογος). Νοηματική αλληλουχία.	ΣΥΝΕΙΡΜΙΚΗ  Σύνδεση συνειρμική των επιμέρους ιδεών
ΟΠΤΙΚΗ	ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ	ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΗ
ΤΡΟΠΟΣ   ΠΕΙΘΟΥΣ	ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΚΗ ΤΟΥ ΔΕΚΤΗ Δεν  αποκλείονται άλλες τεχνικές πειθούς. Επιστημονικός λόγος - αποδει­κτικός χαρακτήρ.	ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ Κυριαρχεί η πρόκληση συναι­σθημάτων με τη χρήση ποιητι­κού λόγου,
ΓΛΩΣΣΑ	ΔΗΛΩΤΙΚΗ -ΑΝΑΦΟΡΙΚΗ	ΠΟΙΗΤΙΚΗ- ΣΥΝΥΠΟΔΗΛΩΤΙΚΗ Προφορικότητα έκφρασης, μεταφορική και συ­γκινησιακή γλώσσα.
ΥΦΟΣ	ΕΠΙΣΗΜΟ  Αυστηρό.	ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ  Οικείο, άμεσο

2. Με ποια αποδεικτικά μέσα προσπαθεί να πείσει για την αλήθεια των απόψεων του;
Τα αποδεικτικά μέσα παραπέμπουν στην επίκληση στη λογική, δηλαδή στα επιχειρήματα και τα τεκμήρια. Μόνο αυτά «αποδεικνύουν». Τα άλλα μέσα πειθούς που α­ναφέρονται στην επίκληση στο συναίσθημα δεν αποτελούν αποδεικτικά στοιχεία. Άρα, στην ερώτηση αυτή απαντάμε αναφέροντας μόνο τα είδη των τεκμηρίων και τα επιχει­ρήματα που χρησιμοποίησε ο συγγραφέας

.
3. Χαρακτηρίστε το συλλογισμό.

Η απάντηση έχει δύο άξονες:

Α) χαρακτηρισμός με βάση τη συλλογιστική πορεία, δη­λαδή: παραγωγικός (από το γενικό προς το ειδικό), επαγωγικός (από το ειδικό προς το γενικό) ή αναλογικός (από το ειδικό προς το ειδικό), και

Β) χαρακτηρισμός με κριτήριο το είδος των προτάσεων του συλλογισμού, δηλαδή: κατηγορικός, υποθετικός ή διαζευ­κτικός.

4. Αξιολογήστε το συλλογισμό.

Εξετάζουμε την εγκυρότητα και την αλήθεια του συλλογισμού. Αν διαθέτει και τα δύο είναι ορθός (απόδειξη)
1ο βήμα:

Η αλήθεια.: εξετάζουμε χωριστά κάθε προκείμενη και το συμπέρασμα. Θα πρέπει να ισχύουν στην πραγματικότητα με γνώμονα την κοινή λογική και εμπειρία. Αφορά το περιεχόμενο, την ουσία του επιχειρήματος.
2ο βήμα:

Η εγκυρότητα: εξετάζουμε τη σχέση των δύο (κατά κανόνα) προκείμενων με το συ­μπέρασμα, θα πρέπει οι δύο προκείμενες να οδηγούν με λογική αναγκαιότητα στο συμπέρασμα. Αφορά τη μορφή του επιχειρήματος.

          Αν ο συλλογισμός που μας δίνεται είναι αναπτυγμένος με τη μέθοδο της γενίκευσης, τότε ανιχνεύουμε αν η γενίκευση είναι αυθαίρετη ή ασφαλής. Ελέγχου­με δηλαδή αν οι προκείμενες αρκούν ή όχι για να θεωρηθεί βέβαιο ή πιθανολογικού χαρακτήρα το συμπέρασμα

Τέλεια ή ατελής η επαγωγή. Στην ουσία ελέγχουμε την εγκυρότητα του συλλογι­σμού.

             Αν ο συλλογισμός έχει αναπτυχθεί με τη μέθοδο αίτιο - αποτέλεσμα (πιθανότατα τότε έχει μόνο δύο σκέλη - προτάσεις), τότε ελέγχουμε αν η σχέση είναι χρονολο­γική ή αιτιώδης.

Αν είναι αιτιώδης, ελέγχουμε αν η αιτία είναι αναγκαία (απαραίτητη για να προκύψει το αποτέλεσμα) και επαρκής (αν αρκεί και μόνο αυτή για να προκύψει το αποτέλεσμα). Μόνο τότε είναι βέβαιο το συμπέρασμα – αποτέλεσμα, άρα τέλεια η επαγωγή.)

5. Αποτελεί παραλογισμό ο "χ" συλλογισμός;

Ναι, αν δείχνει έγκυρος και δεν είναι αληθής

Π χ.: Όσοι δεν εργάζονται είναι φυγόπονοι.

Ο Δημήτρης δεν εργάζεται.

Ο Δημήτρης είναι φυγόπονος.

Βλέπουμε ότι διαθέτει εγκυρότητα αλλά δεν είναι αληθής, αφού η πρώτη προκείμενη δεν ισχύει, δεν είναι αληθής, καθώς υπάρχουν και άνθρωποι που δεν εργάζονται γιατί δεν βρίσκουν εργασία.

6. Αποτελεί σόφισμα ο "χ" συλλογισμός;

Πρέπει να εξετάσουμε μέσα από το κείμενο τη διάθεση - πρόθεση Αν υπάρχει πρόθεση εξαπάτησης, τότε μόνο χαρακτηρίζουμε τον παραλογισμό σόφισμα.